زار ،از خدایی باستانی تا آیینی درمانی در جنوب ایران

زار در جنوب ایران جایگاهی آیین درمانی دارد و بسیار رایج است. این آیین در کشورهایی از جمله کشورهای حوز­ه ی خلیج فارس، مصر و مناطقی از آفریقا نیز دیده می­ شود. زار در باور مناطق جنوبی ایران و از جمله منطقه­ ی هرمزگان از یک سو با مفهوم اهل هوا در ارتباط است و از سوی دیگر همچون موجودی جن‏گونه شناخته می­شود که در ادیان ابتدایی آفریقا و سایر باورهای کهن ریشه­ ای استوار دارد. با وجود این بین ریشه‏ های اولیه­ ی زار و آیین امروزی آن تمایزهای بسیاری دیده می­ شود. شناخت درست و دقیق این آیین، تنها در سایه­ ی واکاوی ریشه ­های آن امکان پذیر است؛ موضوعی که به نظر می­رسد با وجود نگارش مقاله­ ها و پایان نامه­ هایی چند درخصوص آیین زار تا به حال مورد غفلت قرارگرفته است. در این مقاله با استفاده از روش تحقیق اسنادی ـ تاریخی و با رویکرد تحلیلی، روایت‏ های معتقدان به زار در جنوب ایران با روایت­های اساطیر کهن، مورد بررسی و مطابقت قرار گرفته است. این پژوهش نشان می ­دهد که میان آیین زار به ویژه در منطقه­ ی هرمزگان با اساطیر و آیین­ های کهن جهان از جمله ایزد باد (وای) در ایران و خدایان عاطل در اساطیر آفریقا، شباهت و قرابت بسیار زیادی وجود دارد. درنتیجه می­توان گفت این اساطیر و باورهای کهن در پیدایش آیین زار در جنوب ایران نقشی اساسی و تأثیرگذار داشته ­است.